Payne Stewart, idool, held & rolmodel

Het is exact 20 jaar geleden dat de mythische Amerikaanse golfer Payne Stewart, die wereldwijd bekend was voor zijn vintage look, het leven liet in een vliegtuigcrash. Een terugblik op een unieke kampioen.

Op 25 oktober 1999 overlijdt de Amerikaanse kampioen Payne Stewart in een vliegtuigcrash. Hij laat de golfwereld verweesd achter, want die verliest een van zijn meest getalenteerde en charismatische figuren. De Amerikaanse ster had die dag plaatsgenomen in een privéjet die hem, samen met zijn omkadering, van Orlando naar Dallas moest vliegen. Nadat het vliegtuig van de radar was verdwenen, werd het wrak teruggevonden in een krater van drie meter diep in een maisveld vlakbij een dorpje in Dakota. De harmonica van de speler, die hij geen seconde losliet, overleefde de crash zonder een schrammetje.

« Ik denk dat ik al mijn sportieve dromen heb waargemaakt. »

20 jaar geleden was de 42-jarige Payne Stewart op zijn absolute top. Hij had net zijn tweede US Open gewonnen op Pinehurst (North-Carolina) na een geweldig gevecht met Phil Mickelson en de nog jonge Tiger Woods. Meteen hierna had hij de Amerikaanse ploeg mee naar de zege geleid tijdens een memorabele Ryder Cup in Boston (Massachussets). Op de ochtend van het drama had Payne bij het ontbijt nog tegen zijn echtgenote Tracey gezegd dat hij het rustiger wilde aandoen om meer tijd te maken voor zijn gezinsleven. ‘Ik denk dat ik al mijn sportieve dromen heb waargemaakt. Nu heb ik zin om te rusten. Ik wil vaker bij jou zijn en bij onze kinderen Chelsea en Aaron.’ Het lot en onfortuinlijk drukverlies in de cabine beslisten er anders over.

Onvergetelijke look

Dat Payne Stewart een one-off was in de golfwereld kwam in grote mate door zijn verrassende dresscode met een vleugje vintage. Hij koos in elk toernooi voor een aparte retrolook met een pet à la Gavroche, schoenen in krokodillenleer, lange en meerkleurige Schotse sokken en vooral: knickers uit andere tijden. Het geheel oogde als ‘Kuifje op de greens’, maar het maakte hem uniek in zijn genre. Payne Stewart liep dan ook altijd in de kijker.

Bij het begin van zijn profcarrière genoot deze golfer uit Springfield (Missouri) nochtans geen al te beste reputatie. Sterker: hij behoorde tot de minst geliefde spelers op de PGA Tour. Velen noemden hem arrogant, wispelturig, cynisch tot en met vulgair. De ene dag superlief, de dag daarop onhandelbaar. Dat alles zonder een duidelijke reden. Ook zijn ongenuanceerde en niet-diplomatische uitspraken vielen vaak slecht in de golfwereld. ‘Ik was een echte “pain in the ass”’, zou hij later ook toegeven.

Eigenlijk was het de ziekte van zijn beste vriend Paul Azinger die voor de ommekeer zorgde en in 1993 de introspectie inleidde. Het pad van beide kampioenen was sinds het begin van hun carrière gelijklopend geweest. Zij waren echte boezemvrienden. Toen Payne Stewart op de hoogte werd gebracht van de problemen van zijn maat, besefte hij plots de kwetsbaarheid van het leven en de vluchtigheid van een zege of een nederlaag. Hij vond antwoorden in de religie en werkte voor zichzelf een nieuwe persoonlijkheid uit. Met succes, want de nieuwe Payne Stewart was charmant, toegankelijk, grappig en gastvrij. Een echte metamorfose die in grote mate zou bijdragen tot zijn enorme populariteit.

Onvoorspelbaar

Ook op de greens kende Payne Stewart hoogten en laagten. In het begin van zijn carrière was hij met zijn vele ereplaatsen een soort Poulidor van de golfsport. In de jaren 80 won hij weliswaar twee keer op de PGA Tour, maar die zeges konden een hoop frustraties niet verdoezelen.

Zoals in 1985 toen hij op de Royal St. George’s ideaal geplaatst was om de British Open te winnen, maar de titel uiteindelijk met één luttele slag aan de Schot Sandy Lyle moest laten. Het jaar daarop blonk Stewart uit door zijn regelmaat – liefst 16 keer een top-10 op de PGA Tour, waarvan drie in Majors – maar ontgoochelde door het gebrek aan trofeeën.

Altijd vooraan, maar nooit een winnaar: het is een reputatie die hem al snel zal achtervolgen en hem in de States de bijnaam… ‘Avis’ oplevert. Avis? Welja, naar de eeuwige nummer twee in de autoverhuur, na Hertz… Maar in 1989 rekent de kampioen eindelijk af met zijn demonen.

Hij wint het PGA Championship op het parcours van Kemper Lakes. Vooral zijn eindspurt is fenomenaal: 4 birdies op de laatste 5 holes. Mike Reid, die de titel op zak dacht te hebben, kan het amper geloven.

Licht en zuiver

Zijn aangeboren talent en zijn zuivere swing helpen hem in 1991 aan de titel in de US Open: zijn favoriet toernooi. Omdat hij en zijn landgenoot Scott Simpson na 72 holes op hetzelfde eindtotaal uitkomen, wordt de titel beslist in een play-off op maandag. Payne Stewart raakte de bal nooit beter. Ook Jack Nicklaus spaart zijn loftuitingen niet. ‘Het oogt allemaal zo licht en zuiver’, aldus de White Bear.

Men waant Payne Stewart definitief gelanceerd naar de hoogste top, maar dan doorkruist een zoveelste tegenslag zijn progressie. Een depressie wordt gezegd, al fluisteren sommigen ook alcoholisme. Bij zoverre dat hij in de jaren 90 ernstig overweegt om definitief met golf te kappen.

Hij zit slecht in zijn vel en in zijn hoofd. Zijn golf lijkt dan ook nergens naar. Maar gelukkig opent zijn vrouw voor hem een reddende piste. ‘Ik zei hem om goed na te denken en gaf hem de raad naar oplossingen te zoeken in plaats van zichzelf te beklagen’, aldus Tracey. Die bolwassing zou de grondslag betekenen van een echte wedergeboorte.

Het duel van Pinehurst

Op het einde van de jaren 90 staat Stewart weer helemaal bovenaan. In de US Open van 1998 op de Lake Course van San Francisco finisht hij tweede achter Lee Janzen. Stewart leidt drie ronden lang de dans, maar kraakt in de vierde. Maar in plaats van te vloeken, lacht hij. Zijn mentaliteit is positief en dat zowel op als naast de golfbaan. ‘Volgende keer beter; bravo Lee’, lacht hij. De voormalige moeilijke jongen wordt nu op de handen gedragen door het publiek en door zijn tegenstanders. Payne Stewart is een echt rolmodel geworden.

Zijn titel in de US Open van 1999 is zonder enige twijfel zijn grootste meesterwerk. Het toernooi wordt gespeeld op de aartsmoeilijke Pinehurst n°2: een ontwerp van architect Donald Ross. Bij het ingaan van de slotronde heeft Stewart de leiding, maar er zitten hem heel wat kanjers op de hielen, zoals Phil Mickelson, Tiger Woods, David Duval en Vijay Singh. Hoe zwaar kan de druk zijn?
Bij de afslag van hole 17 staan Mickelson – die op het punt staat vader te worden – en Stewart samen aan de leiding. Het duel tussen beide mannen neemt epische vormen aan. Dankzij een onwaarschijnlijke birdie neemt Payne een voorsprong van 1 slag mee naar de finishing hole. Zijn drive belandt in de rough, maar uiteindelijk ligt hij toch op zo’n 5 meter van de vlag met een putt voor de titel.

Naast de enorme druk is er ook de helling om rekening mee te houden, maar de bal volgt de perfecte lijn en eindigt in de cup. In een zinderende sfeer vallen beide kampioenen elkaar in de armen. ‘Beste wensen met de baby. Je zal zien: vader zijn, is heerlijk’, fluistert Payne Phil in het oor.
Aansluitend start Stewart in de Ryder Cup van 1999: een editie die ook bekendstaat als de ‘Battle of Brookline’. De driedaagse wordt gespeeld in een elektrische sfeer, met Amerikaanse fans die zich onsportief opstellen. In de singles staat Stewart tegenover Colin Montgomerie die door het publiek op elke tee wordt uitgejouwd. ‘Als er één toeschouwer over de schreef gaat, krijgt hij met mij te maken’, fluistert hij de Schot toe. De wedstrijd eindigt ‘square’, mede omdat Payne als een ‘grote mijnheer’ de laatste putt aan Montgomerie schenkt.

Op dat ogenblik is er niets dat een tragische afloop laat vermoeden, maar een maand later is het zover. Tijdens de begrafenis in de First Baptist Church van Orlando zijn de meeste PGA Tourpro’s aanwezig. Zij vormen een erehaag om de kist van hun vriend te begeleiden. ‘Lange tijd was Payne Stewart het enige wat telde in het leven van Payne Stewart. Alles draaide rond hem. Maar de laatste jaren was hij een totaal ander mens geworden. Hij had aandacht voor iedereen en hij was vrijgevig, minzaam, bescheiden. Een formidabele kerel’, aldus Paul Azinger in zijn eerbetoon.
Inderdaad: Payne Stewart was een rolmodel geworden naar het beeld van zijn manier van kleden.

Het standbeeld van Payne Stewart domineert het terras in Pinehurst waar hij in 1999 winnaar werd van de US Open.

Eén en al glimlach na zijn zege in de US Open.

Magisch talent, elegante houding, verrassende look: dat was Payne Stewart.