James Dean: enfant terrible

Hij was amper 24 toen hij in 1955 het leven liet achter het stuur van zijn zilveren Porsche 550 Spyder. James Dean was in de fleur van zijn leven en verpersoonlijkte de rebelse Amerikaanse jeugd aan de vooravond van de sixties. De acteur en sekssymbool, half engel, half duivel, verwierf na zijn dood een mythische status.

We schrijven 1955. James Dean is net klaar met de filmopnamen van East of Eden en gaat op zoek naar de auto van zijn dromen. De eerste Spyder Porsches 550 doen hun intrede in de States. Dean tekent meteen de bestelbon voor dit nieuwe model dat revolutionair is qua vormgeving en prestaties. Tussen de jonge acteur en de zilveren bolide slaat de vonk meteen over. Bij zoverre dat de toenmalige vriendin van de acteur – Ursula Andress – weigert in de auto te stappen wanneer die geleverd wordt. Hij steekt de draak met haar en verwijst naar een rivaliteit tussen vrouwen. Ook zijn vriend en acteur Alec Guinness heeft er geen vertrouwen in. Hij heeft een slecht voorgevoel wanneer hij de auto ziet en probeert James te doen afzien van de aankoop. Hij verwittigt hem zelfs: ‘Als je met deze Porsche gaat rijden, ben je over enkele dagen dood.’

Vergeefse moeite, want James Dean is niet onder de indruk. Hij vertrouwt zijn vriend Georges Barris de zorg van de carrosserie toe. Die brengt het nummer 130 aan op de neus en op de deuren, en schrijft op de koffer ‘Little Bastard’: de koosnaam die de filmster voor zijn Duitse bolide heeft gekozen. Op het ogenblik dat hij hem de sleutels overhandigt, zegt ook hij dat hij geen goed gevoel heeft bij deze auto.

« Als je met deze Porsche gaat rijden, ben je over enkele dagen dood. »

We schrijven 30 september 1955. James Dean is ongeduldig. Hij wil deelnemen aan een autocompetitie in het noorden van Californië. Hij verlaat Los Angeles bij dageraad aan het stuur van de Porsche 550 Spyder die hij enkele maanden daarvoor in een garage in de buurt heeft zien staan. Omdat hij weet hoe bezeten de jonge acteur is van de autosport had George Stevens, de regisseur die net zijn 3e langspeelfilm had ingeblikt (Giant), hem verboden om tijdens de opnames te racen.

James Dean, die zich laat vergezellen door zijn vriend en mecanicien Rolf Wutherich, rijdt die dag zoals een student die net klaar is met zijn examens. Op de weg naar Salinas wordt hij door de politie aan de kant gezet en krijgt een boete voor overdreven snelheid. Amper enkele minuten later en nadat hij al ruim 4 uur achter het stuur zit, wordt de Porsche die tegen 90 km uur rijdt op de Route 66 de weg afgesneden door de student Donald Turnupseed en zijn Ford Sedan. De klap is verschrikkelijk. Rolf Wutherich wordt eerst tegen het dashboard gekatapulteerd en daarna uit de auto. James Dean is op slag dood, terwijl de student er met enkele blauwe plekken vanaf komt en stamelt: ‘Ik heb hem niet gezien, ik heb hem niet gezien…’ Het nieuws van de dood van de acteur raakt net voor 18 uur bekend en dompelt de vrijgevochten Amerikaanse jeugd in een diepe rouw.

Enkele maanden later behoort James Dean tot de vijf acteurs die in aanmerking komen voor de Oscar van beste acteur. Hij is trouwens ook de enige die tot twee keer toe postuum genomineerd werd.

Een echte ster

Bij leven was James Dean een echte ster. Zijn vroegtijdige dood maakt van hem een mythe. Hij overlijdt op amper 24-jarige leeftijd. Dat zorgt ook nu nog voor verwarring, want ruim 60 jaar later lijkt het alsof hij nooit is weggeweest. De acteur met het engelengezicht leeft verder dankzij de briljante foto’s van Dennis Stock die hem lange tijd volgde. De mooie jongeling uit Hollywood met de ontwapenende charme droeg in zich een uitbundige drang naar vrijheid en een onbegrensd zelfvertrouwen. Ook vandaag inspireert hij de modewereld, de filmindustrie en heel wat anonieme enkelingen.

Met zijn zorgvuldig ‘gebrushte’ haarlok op het voorhoofd, zijn ingehouden glimlach, zijn ranke verschijning, zijn relaxte lichaamshouding en de eeuwige sigaret in de mondhoeken of tussen de vingers drukte James Dean zijn stempel op die periode en dat deed hij ook als acteur met de rollen van Caleb Trask in East of Eden, Jim Stark in Rebel Without a Cause en Jett Rink in Giant.

Dramatisch verhaal

James Byron Dean wordt op 8 februari 1931 geboren in Indiana. Zijn ouders heten Winton en Mildred Dean. Zijn favoriet tijdverdrijf is toneeltjes verzinnen. Dat doet hij samen met zijn moeder en met behulp van allerlei figuurtjes en een minitoneel. Hij is 9 jaar oud wanneer zijn moeder overlijdt aan kanker. Zij heeft hem altijd gestimuleerd. Als tiener stort hij zich zonder nadenken in allerlei rollen en soms bijna dierlijke interpretaties en dat zowel voor goede doelen als op school.

Wat later trekt hij naar New York en Los Angeles op zoek naar filmrollen. De mythe wordt stilaan geboren. ‘Hij beantwoordde nochtans niet aan het ideaalbeeld van toen. Hij zag er slecht uit en liep ietwat voorovergebogen. Zijn haar leek nergens naar. Maar hij straalde wel een enorme energie uit die ik als seksueel zou durven omschrijven’, stelde Tennesse Williams toen hij de jonge blonde man had leren kennen waarover hij veel lof had gehoord.

En toch leest het privéleven van James alias ‘Jimmy’ Dean niet als een prachtige roman. De enige passionele liefdesgeschiedenis die bekend is, is die met een andere ster: Pier Angeli. Zij duurt niet lang en loopt slecht af. De mooie Italiaanse verlaat hem onder druk van haar ouders en trouwt enkele maanden later met iemand anders. Het laat een diepe wonde achter bij Dean die zich eens te meer in de steek voelt gelaten. Hij verwacht van een vrouw ook dat zij een mentor is. Zo onderhoudt hij ook een zeer bijzondere intellectuele relatie met Liz Taylor.

Bij zijn dood was hij samen met een andere jonge actrice met Zwitserse roots: Ursula Andress. Deze blonde nimf was net uit Europa en de transalpijnse studio’s van Cinecitta neergestreken. Daarvoor had hij een korte verhouding met Maila Nurmi: een actrice in horrorfilms en een adept van zwarte magie. Maila was de nicht van de bekende Finse marathonloper Paavo Nurmi. Zij was ook een van de eersten die de biseksualiteit van James Dean aan de pers openbaarde.

Er waren dus ook mannen in het leven van de acteur, ook al werd er in die jaren alles aan gedaan om dat uit het nieuws te houden. In de jaren 50 was homofobie nog lang niet zo aanvaard als nu.
Was het atypisch personage James Dean echt gemaakt om gelukkig te zijn? Dat zullen we helaas nooit weten. Maar als we eerlijk zijn, moet we toegeven dat we twijfelen.

De vloek van de « Little Bastard »

Was James Dean voor het ongeluk geboren toen hij zich in de armen van Maila Nurmi liet drijven en zich door zijn vrienden liet meeslepen tijdens Rebel Without a Cause? Het is een terechte vraag, maar het is wel zo dat heel wat jonge acteurs in die periode op jonge leeftijd het leven lieten. Na James Dean stierf Nathalie Wood op haar 43e. De omstandigheden rond haar dood zijn nog altijd duister. Sal Mineo werd op 37-jarige leeftijd neergestoken en Nick Adams overleed op zijn 36e aan een overdosis.

Ook de legendarische Porsche bleef in het nieuws. Het wrak werd na het ongeluk op een truck geladen en gerecupereerd door Georges Barris. Bij het afladen schoof het van de helling en verpletterde zijn ongelukkige chauffeur die op slag dood was. Meteen het tweede overlijden in amper enkele dagen tijd gerelateerd aan de Porsche. En spijtig genoeg slechts het begin van een lange reeks.

Enkele maanden later kopen twee artsen de motor en de transmissie met het oog op een race. Wanneer de auto een boom ramt, blijft de eerste verlamd achter. De tweede is dood.

Dezelfde pech overvalt een jonge fan van James Dean die twee banden van de Porsche heeft gekocht. Bij zijn eerste rit ontploffen de beide banden op hetzelfde ogenblik. De jongeman overleeft het maar net. Dat is meteen ook het einde van de verkoop van wisselstukken…

Nadat de Porsche aan de ‘motorway police’ van Californië wordt uitgeleend om het publiek bewust te maken van de gevaren van de weg, komt hij uiteindelijk in een showroom terecht. Die vervolgens helemaal uitbrandt! Alle auto’s gaan in de vlammen op behalve… het wrak.

Wanneer de Porsche naar zijn eerste tentoonstelling wordt gesleept die voor een middelbare school wordt gehouden, raakt hij los van de truck en veroorzaakt opnieuw een dodelijk ongeluk. Een jaar na de dood van de acteur hangt hij in de lucht tijdens een plaatselijke kermis. Drie bouten begeven tegelijk. Het voertuig stort naar beneden en verplettert de benen van een 15-jarige. Enkele weken later – nog altijd op de Route 466 richting Salinas – heeft de truck die de bolide vervoert een zwaar ongeval. De chauffeur is ongedeerd. Hij gaat meteen zijn lading inspecteren, waarna de Porsche kantelt en de arme man verplettert…

Op dat moment vindt Georges Barris het welletjes. Hij stuurt het wrak naar de schroothandelaar, maar wanneer de gelode container in Californië aankomt, is hij… leeg. Niemand hoort nog wat over de ‘Little Bastard’ tot in 2005. Dan herinnert een 80-jarige uit de staat Washington zich plots dat hij, toen hij 6 jaar oud was, een snijwonde opliep toen zijn vader en twee vrienden het wrak hadden ingemetseld in een gebouw dat nog altijd zou bestaan.

Anno 2018 is de Porsche nog altijd spoorloos. Het Volo Museum heeft al enkele jaren een beloning van een miljoen dollar uitgeloofd voor degene die het beroemde wrak ontdekt.